Waarom een reddende engel lang niet altijd een geschenk uit de hemel is

(reacties: 0)

Ai

Elske, mijn netwerkmaatje: Wat zegt je gevoel?
Ik: Door al dat denken is mijn gevoel ondergesneeuwd.
Elske: Hihi.

Ik zit vast, muurvast in mijn gedachtenpatroon. Had zo graag advies gekregen over hoe ik met de situatie om zou kunnen gaan. Haar ‘hihi’ zet me op een ander been. Wat ben ik nu eigenlijk aan het creëren? Is dit een drama in wording? Mijn intentie lijkt goed… Waarom ben ik me dan in allerlei bochten aan het wringen om mijn woorden zo’n draai te geven dat mijn oplossing aantrekkelijk is voor die ander? Wacht even. Oplossing? Heeft Thijs wel om hulp gevraagd? Oeps. Ben ik aan het redden zonder een hulpvraag? Ai, zo kun je dus een dramadriehoek starten…

 

Het model

De dramadriehoek beschrijft gedrag waarmee communicatie en samenwerking belemmerd worden – met andere woorden een drama. Als je erin zit, blijkt het onmogelijk om effectief te communiceren. Gevolg: iedereen gaat met een rot gevoel het gesprek uit.
Het model is bedacht door Stephen Karpman en is ontleend aan de Transactionele Analyse.

Er zijn drie rollen onderkend:

  • de Redder: biedt veel en vooral ongevraagd hulp;
  • het Slachtoffer: gedraagt zich hulpeloos, reageert vanuit onmacht;
  • de Aanklager: wijst anderen op hun zwakke plekken.

Tijdens een gesprek kun je van de ene rol in de andere stappen. Een voorbeeld: als de Redder voelt dat zijn hulp niet gewaardeerd wordt, kan hij switchen naar de rol van Slachtoffer of Aanklager. De rollen zijn daarnaast complementair: de een ‘bestaat’ niet zonder de ander.

Schematisch ziet het er zo uit:

Dramadriehoek

 

Het vervolg?

Ik had bedacht dat Thijs gebaad zou zijn bij mijn oplossing. Onder het mom van ‘joh, als je het toch niet ziet zitten, dan heb ik wel een andere optie hoor’. Valkuil! Ik ben aan het invullen voor Thijs. Ik veronderstel dat hij ergens geen zin in heeft. Dat hij nalaat dat uit te spreken. Nou, dan ga ik hem toch redden?
Thijs denkt wellicht: ‘Wat? Had ik om hulp gevraagd dan?’ en schiet in de Aanklagersrol: ‘Dat doe je nu altijd, je snapt gewoon niet hoe het bij mij werkt’. De kans bestaat dat ik vervolgens in de Slachtofferrol schiet: ‘Ik wil alleen maar helpen hoor.’ Et cetera.
Met een beetje fantasie zijn er legio vervolgscenario’s te bedenken. Ondanks mijn goede bedoelingen ontstaat er een communicatiepatroon waarin we elkaar gevangen houden. Met als uiteindelijk resultaat dat we allebei een slecht gevoel eraan overhouden.

 

De praktijk

Mijn voorbeeld laat zien dat in de dramadriehoek stappen vrij eenvoudig is. Je pakt een rol en je gesprekspartner gaat in de (verborgen) uitnodiging mee.
Redders zoeken immers Slachtoffers – wat zou een redder zijn zonder iemand die gered wil worden? Redden is iemand helpen zonder dat diegene een echte hulpvraag heeft gesteld. Prima als je allebei blij bent met de oplossing en het gesprek effectief verliep. Regelmatig pakt het anders uit en stuit je op weerstand of passief gedrag van de ander. Het helpt om je als Redder te realiseren dat je ongevraagd advies en tips aan het geven bent.
Slachtoffers zoeken Redders. Soms is het gewoon fijn om de Slachtofferrol te pakken en geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen. Slachtoffers zijn echter nogal eens ondankbaar. Vinden dat ze niet goed genoeg geholpen zijn waardoor Redders zich nog meer uitsloven.
De Aanklager is iemand die situaties vooral vanuit kritiek en oordeel benadert – al dan niet heel duidelijk en expliciet. Wat te denken van de opmerking: ‘Zal ik het maar doen? Het lijkt meer iets waar ik goed in ben.’ De ander voelt feilloos de impliciete afkeur en kan bijvoorbeeld de Slachtofferrol innemen.

 

Op de werkvloer

Communicatie is een ingewikkeld proces. We denken al gauw te begrijpen wat de ander bedoelt en interpreteren voortdurend elkaars gedragingen – de verbale en de non-verbale kanten ervan. Oude vertrouwde interactiepatronen worden makkelijk herhaald. We staan niet (meer) echt stil bij wat we nu, op dit moment, denken, vinden, voelen, ervaren of willen en neigen naar een (bekende) rol. Als manager is het belangrijk je hiervan bewust te worden en dit te doorbreken.
Als je de Aanklagersrol inzet, is de kans groot dat je je eigen teleurstelling, frustratie of boosheid projecteert op je medewerker. Dat zorgt voor allerlei irritaties in de werkrelatie. Stel je je op als Slachtoffer, dan toon je passief en afhankelijk gedrag. Dé uitnodiging aan een Redder om de verantwoordelijkheid van je over te nemen of aan een Aanklager om je te kleineren.
Vanuit de Reddersrol help je ongevraagd medewerkers die daardoor de Slachtofferrol kunnen pakken. Onder het mom van zorgzaamheid en behulpzaamheid maak je ze van je afhankelijk.
Door je anders op te stellen doorbreek je het communicatiepatroon. Dat geeft ruimte voor een open gesprek, verantwoordelijkheid nemen, meedenken, samen met je medewerkers werken aan hun ontwikkeling. En, door te focussen op een constructieve communicatie verbeter je de werkrelatie.

 

Wat is jouw natuurlijke neiging? In welke rol schiet jij gemakkelijk?

Uit de dramadriehoek blijven en zaken bespreekbaar blijven maken, is een kunst. Ik help je graag op weg.

 

Ga terug



Reactie toevoegen