Écht luisteren?!

Verwondering

Ratelend bereidt het uurwerk zich voor op het slaan van de klok. Tien-negen-acht-zeven-zes-vijf-vier-drie-twee-één. De wijzers schuiven door naar twaalf uur. De klok begint te slaan.
Één keer in het jaar vinden we dit fenomeen zo speciaal dat we er bijna ceremonieel bij stilstaan. Terwijl het toch elke nacht weer twaalf uur wordt. Rare gewoonte? Je kunt je er over verwonderen. Over zo iets gemeenschappelijks, bedoel ik. Net zoals ik me de afgelopen weken heb verwonderd over wat er gebeurt in een gesprek als je iets met een ander deelt. Ik ben er eens op gaan letten en werd me bewust van een breed verspreide gewoonte.

Concreter

Voordat je denkt ‘waar gaat dit over?’, een klein verhaal. Ik deelde met iemand uit mijn netwerk mijn plannen om korte tijd naar het buitenland te gaan. Uit zijn reactie merkte ik dat hij een andere interpretatie aan mijn woorden gaf. Ik kon me daar iets bij voorstellen en liet het die avond erbij zitten. Ik had op dat moment noch de woorden noch de energie om het ‘recht te zetten’. In de weken erna wreekte zich dat. Steeds meer bekroop me een gevoel van ‘wacht, dat bedoelde ik niet, je zit op een totaal ander spoor’. Dat paste voor mij niet bij ons contact, waardoor ik mijn idee nog een keer heb gedeeld. In andere woorden weliswaar, geïnspireerd door zijn opmerkingen en vragen. En, ik voelde me verstaan.

Filter

Deze ervaring en enkele andere voorvallen zetten me aan het denken. Hoe vaak komt iets vergelijkbaars niet voor in een werksituatie. De gewoonte om de boodschap van iemand aan te horen en daar ogenblikkelijk op in te gaan. Vanuit de gedachte dat we weten wat de ander bedoelt. Gemakshalve gaan we dan voorbij aan ons prachtige én misleidende interpretatievermogen: ons filter. Dat mechanisme dat woorden van een ander als het ware uitfiltert en omvormt, zodat ze passen bij onze eigen ervaringen, normen, waarden, overtuigingen en definities. Of we dan écht naar de ander geluisterd hebben, is nog maar de vraag.

Addertje

Door direct onze adviezen, oplossingen of eigen verhalen te spuien, gaan we tevens voorbij aan een addertje onder het gras: wat is de reden dat iemand dit vertelt? Ook in werksituaties blijft vaak onbesproken wat de deelnemers van het gesprek verwachten. We vergeten om expliciet te maken wat de behoefte is van degene die zijn verhaal deelt. Teleurstelling over de uitkomst van de conversatie ligt dan op de loer. Vanuit beide kanten: de adviesgever ziet zijn energie verspilt omdat zijn adviezen niet opgevolgd lijken te worden en de verhalenverteller krijgt het gevoel dat er geen werkelijke ruimte is voor zijn verhaal, dat er niet écht geluisterd wordt en zijn verhaal meteen door allerhande raad ondergesneeuwd moet worden.

Valkuil

In de allereerste managementtraining die ik volgde, kregen we de instructie om, als een medewerker bij je komt, de vraag te stellen ‘ben je hier met een vraag of kom je met een oplossing?’. Ik vond en vind dat voorbijgaan aan het belang van het hebben van een luisterend oor als manager - om te weten wat er onder je mensen leeft - en aan het feit dat je als manager ook coachend kunt leidinggeven. Die instructie helpt je wél om te voorkomen dat je stapt in de valkuil van ongevraagd advies geven. Immers, de vraag is of de ander om raadgevingen ‘vraagt’ én wat het effect is van de gewoonte om alsmaar aanwijzingen te geven, voor jouw tijdsbesteding en voor zijn ontwikkeling. Jouw ego vindt het ongetwijfeld heerlijk dat jij laat zien wat je weet. Hoe motiverend en inspirerend is dat voor de ander? Wordt er wel écht naar hem/haar geluisterd?

Spelregels

Als iemand iets met jou deelt en jullie ‘zomaar’ met elkaar in gesprek zijn, realiseer je dan dat het ontbreekt aan spelregels. Er is geen meetbaar doel, geen organisatorische setting et cetera – zaken die structuur geven aan jullie interactie. Om werkelijk te begrijpen waar de ander het over heeft, kunnen andere aanpakken behulpzaam zijn. Denk aan:

• het loslaten van je filter en nieuwsgierig zijn naar de concepten van de ander (open houding);
• het stellen van open vragen ter verduidelijking en verdieping;
• het je afvragen of een inhoudelijke reactie op iemands verhaal nodig is (is dat wat hij/zij nodig heeft of eerder jij?);
• het aannemen van een gelijkwaardige houding (jullie beiden zijn even waardevolle gesprekspartners);
• het inhouden van ongevraagd advies;
• het reflectief luisteren (de verbale en non-verbale communicatie van de ander samenvatten in een uitspraak om te checken of je de ander goed hebt verstaan, ook al heeft hij niet alles letterlijk uitgesproken).

Als je deze spelregels toepast, luister je écht en voelt de ander zich verstaan. En soms is dat het enige waar het om draait.

Moeite met écht luisteren? Ken je de valkuil van het ongevraagde advies als geen ander?

Schets hieronder je verhaal en ik help je graag op weg.