De stoel van een ander

Herkenning?

Verwachtingsvol keek ik mijn coachee aan. Begreep ze wat ik bedoelde? Kort daarvoor had ik tegen haar gezegd dat ze door haar gedrag op de stoel van de ander was gaan zitten. Maar kon ze mijn beeldspraak volgen? Ze knikte en zei: ik ga wel vaker op die plek zitten. Het beeld riep herkenning op bij haar, dat was duidelijk. Over denken voor een ander en voor jezelf, dat is waar deze blog over gaat.

Beeld

Het beeld dat ‘op de stoel van een ander zitten’ bij mij op roept, is simpelweg: denken voor een ander en van daaruit handelen. Net alsof jij in plaats van de ander op die stoel zit en de besluiten neemt. Daarmee is deze blog niet de kortste die ik ooit heb geschreven. Er valt nog wel het een en ander over te zeggen. De een past het vaker toe dan de ander. En er zijn mensen die er zo in getraind zijn of zichzelf er zo in getraind hebben dat ze bijna nooit meer op hun eigen stoel zitten.

Mannelijk of vrouwelijk?

In mijn voorbeeld was de coachee een vrouw. Even drong de gedachte zich bij mij op dat dit gedrag wellicht typisch vrouwelijk is, mede gevoed door eerdere ervaringen. Diezelfde middag sprak ik een mannelijke coachee en … ook die stoel. Latere gesprekken met mannen in mijn omgeving overtuigden mij ervan dat zeker in een zakelijke context zowel mannen als vrouwen dit gedrag vertonen.

Het begin

Stel jezelf voor als peuter. Je bent een onderzoekend typetje en besluit op een dag om wat huizen verder te lopen dan van je ouders mag, de hoek van de straat om. Gelukkig is daar een behulpzame buur die je weer naar huis brengt. Tot grote opluchting van je vader of moeder, die deze opluchting toont door enorm boos op jou te worden. En dat, dat wilde je niet, je wilde dat ze trots op je waren. In jouw herinnering wordt opgeslagen: nooit verder gaan dan is toegestaan, anders wordt de ander boos of verdrietig. Dus voortaan bedenk je je wel een tweede keer voordat je over de grens die je ouder (of iemand anders, zoals je juf) heeft aangegeven gaat. Je snapt het al, zo kun je legio voorbeelden verzinnen waarin je in de loop van je (jonge) leven ervaringen opdoet, die je steeds opnieuw doen besluiten: laat ik eerst goed nadenken over wat die ander ervan zal vinden of hoe die ander zal reageren, voordat ik tot handelen over ga. De training ‘het zitten op de stoel van een ander’ is begonnen.

Onbewust

Die peuter wilde dat zijn ouders trots op hem waren. Hij wilde, laten zien dat hij al heel wat kan. Door de vele ervaringen die hij in de loop van zijn leven op elkaar stapelt, wordt hij zich steeds minder bewust van het feit dat zijn gedrag wordt bepaald door de gedachte: hoe zou de ander reageren? Wat is belangrijk voor de ander? Het wordt een automatisme, de training is geslaagd. We zijn in allerlei situaties in staat om een veronderstelling te creëren over het denkpatroon van de ander en passen daar ons gedrag op aan.

Rondbreien

Als je behoorlijk getraind bent in ‘het zitten op die stoel van de ander’, weet je het verhaal altijd rond te breien. Want je wist toch zeker dat die ander, het was toch logisch dat, het is gebruikelijk dat…. en er volgt een prachtig, kloppend verhaal waar we zelf voor 100% in geloven. En dan, dan is er ineens een andere werkelijkheid.

De veronderstelling

Jouw veronderstelling blijkt niet te kloppen. De ander reageert anders, doet anders, wil anders. Je schiet in de stress, je verhaal blijkt niet meer te kloppen. Je stamelt nog: maar ik dacht… en je komt niet verder. Herken je het? De onderliggende vraag ligt er duimendik bovenop: hoe kan jij nu weten wat de gedachte of overtuiging van die ander is? En dan nog wat, heeft die ander gevraagd of je voor haar of hem wilt nadenken?

Herkennen en doorbreken

Hoe vaker je een andere werkelijkheid dan jouw veronderstelling gespiegeld krijgt, des te makkelijker kun je jezelf trainen in ander gedrag. Je kunt jezelf gaan afvragen: wat was mijn veronderstelling? Die kun je vervolgens bij de ander checken en zo, gaandeweg, een heel andere wereld van gedachten en overtuigingen ontdekken. Dat wil nog niet zeggen dat je meteen de moed hebt om je anders te gaan gedragen. Je bent jezelf wel aan het trainen in bewustwording, in verantwoording nemen, in persoonlijk leiderschap tonen. Uiteindelijk gaat het erom dat je jezelf afvraagt: wat wil ik nu, wat is voor mij belangrijk en dat je daardoor je gedrag laat bepalen, al of niet beïnvloed door omstandigheden. Maar laat dat dan wel een bewuste keuze zijn, want ook dat is leiderschap.

Hoe vaak zit jij op de stoel van een ander? Hoe bewust ben jij daarvan?

En onderscheid je nog verschillende stoelen ook? Wat is jouw verhaal?