Betrokkenheid - wassen neus of serieuze zaak?

Samen

‘Ik mis het gevoel van samen’ zei een opdrachtgever ooit tegen mij. Die woorden herinner ik me levendig. Ik denk vaak aan ze terug bij het zien van de slogan alleen samen krijgen we corona onder controle. In beide gevallen gaat dat ‘samen’ over meer dan samenwerken of samen doen. Samen een bedrijf runnen of een virus onder controle krijgen, dat vraagt betrokkenheid.
Tijdens de dodenherdenking sprak de koning over ‘medemensen die zich onvoldoende gehoord en gesteund voelden, al was het maar met woorden’. Oftewel: er was een gebrek aan betrokkenheid. Hij voegde eraan toe ‘ook door mijn overgrootmoeder’. Ik leg dan al snel de link met leiderschap en vraag me af: Hoe belangrijk is betrokkenheid in leiderschap? Hoe betrokken kan, mag of moet je zijn als manager?

Veel gezichten

In mijn werk kom ik de waarde van betrokkenheid vaak tegen. Ik coachte bijvoorbeeld iemand in een solo-functie. Zijn werk was input voor collega’s. Hij had echter geen toegang tot hun overleg, kon daardoor nooit uitleggen wat hij nu eigenlijk bedoelde en kreeg geen gehoor bij zijn manager. Hij miste collegiale betrokkenheid dagelijks en vond dat zwaar.
Ik heb ook andere ervaringen. Zoals een indrukwekkend verhaal tijdens een teamdialoog die ik begeleidde. Een zeer persoonlijk relaas dat het waarom achter een periode van afwezigheid duidelijk maakte. Dat er alle ruimte was voor het delen gaf de verteller een gevoel van betrokkenheid van de collega’s, van gezien en gehoord worden al werd haar situatie er niet anders door. Dat deed goed.

Mentale belasting

Nu we zoveel mogelijk thuiswerken, zijn werk en thuis meer dan ooit met elkaar vervlochten. Op je werk je even af kunnen sluiten voor het thuisfront en vice versa, gaat gewoonweg niet. Privé en werk lopen naadloos in elkaar over, daar zit geen reistijd tussen.
Het opbouwen van nieuwe structuren in je leven kost veel discipline en energie. Had je als gezin eindelijk je weg gevonden, dan moet je dit nu, met het veranderen van de maatregelen, opnieuw doen. Kortom, er komt veel op je mensen af.
Onze mentale belasting wordt vooral verzwaard door het wegvallen van sociale interactie, op het werk en daarbuiten. Onze basisbehoefte om gezien en gehoord te worden, schreeuwt om (nog) meer aandacht. Daarin kan betrokkenheid vanuit jou als leidinggevende een flinke rol spelen. Het is tevens een kans om je van een andere kant te laten zien.

Dealen

Betrokkenheid is best een lastig fenomeen. Natuurlijk, je kunt het tonen, verbaal en non-verbaal. We weten allemaal dat je intonatie en je gedrag daarin enorm belangrijk zijn. Als jij de vraag ‘hoe is het met je’ alleen stelt omdat de bedrijfsregels dat voorschrijven, zal het gevoelseffect navenant zijn. Echtheid is waar het om draait.
Een complicerende factor is de perceptie van de ontvanger. Als moestuinierder kan ik wel boos worden omdat er nauwelijks een druppel regen valt, het is de realiteit. Daar heb ik mee te dealen. Iets vergelijkbaars geldt voor het tonen van betrokkenheid. De reactie van de ander is onvoorspelbaar. Wat iemand feitelijk ziet of hoort, is vaak anders dan wat iemand denkt te zien of horen. Verwacht je ego-streling, dan kun je er bekaaid vanaf komen. Anders dan bij het uitblijven van regen, kun je wel wat doen.

Standaard

Hoe zit het ook alweer met de belangrijkste communicatieregels op het gebied van betrokkenheid? Het gaat om:

• LSD: Luisteren, Samenvatten, Doorvragen
  Realiseer je dat een écht luisterend oor bieden soms gewoon betekent dat je stil blijft.

• NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander
  Effectief luisteren is lastig. Omdat we vier tot vijf keer zo snel denken als praten, is de kans groot dat je de zinnen van een ander allang hebt afgemaakt voordat ze uitgesproken zijn.

• OMA thuislaten: Oordelen, Meningen en Aannames thuislaten
  Oordeelvorming, ongevraagd je mening geven en zaken aannemen doen we vaak automatisch en onbewust. Je uitspreken vergroot de kans dat jouw betrokkenheid met een korreltje zout wordt genomen.

Dienend leiderschap

Betrokkenheid gaat verder dan de juiste communicatieregels toepassen. Het betekent actie nemen om contact te leggen en een oprechte vraag te stellen. Een echt open vraag, zonder bijbedoelingen, zonder verstopte aannames, oordelen of meningen. Vervolgens is écht luisteren naar het antwoord, je hoofd en je actiemodus als het ware stil zetten, vaak voldoende. Laten zien dat je zorgen serieus neemt en compassie tonen, eveneens. De gedachtekronkel dat betrokkenheid tonen eigenlijk gaat over het overnemen van zaken, is een fout die vaak wordt gemaakt. Wie zegt dat je iets hoeft op te lossen of te beslissen? Vermoed je een dergelijke indirecte boodschap, stel daar dan een vraag over.
Met jouw betrokkenheid naar je medewerkers toe leg je de basis voor onder andere empowerment, verantwoordelijkheid geven en waardering. Dan ben je gericht op de groei en het faciliteren van anderen, een krachtig aspect van dienend leiderschap - de beste vorm van leiderschap volgens de meeste managementdenkers van de afgelopen decennia. En daar ben ik het van harte mee eens.

Hoe laat jij als leidinggevende je betrokkenheid zien? Zet je vraagtekens bij dienend leiderschap in jouw dagelijkse praktijk?

Laat je gegevens hieronder achter, dan gaan we daar samen op in.