Vallende blad'ren

Eenzijdig

Een klein onderzoekje. Gewoon in mijn directe omgeving. Onderzoekstechnisch waarschijnlijk totaal onverantwoord. Maar het woord ‘herfst’ hield me bezig. Mijn gedachtes erover leken nogal eenzijdig. Ik was zo benieuwd naar welke betekenis anderen aan het woord geven, dat ik de vraag via een paar what’s app-groepen heb uitgezet.
Voordat je verder leest ook aan jou de vraag: welke associatie heb jij bij het woord ‘herfst’? En als je dit beschouwt vanuit bijvoorbeeld je werk, je sport of je hobby?

Het onderzoek

Prachtige reacties kreeg ik op mijn vraag. Ik ontdekte een aantal ‘stromingen’. Antwoorden bijvoorbeeld, die een associatie legden tussen het woord ‘herfst’ en wat ik deel met degene aan wie ik de vraag stelde, zoals vertrouwdheid of een gezamenlijke (lange) traditie. Andere die meer gericht waren op de herfst als jaargetijde: nat, koud, modder, afsterven, prachtige kleuren en geuren, oogst. Of reacties die ingingen op de gevolgen van de veranderende weersomstandigheden op onze activiteiten, zoals de overgang van het buitenleven naar het binnenleven met zijn warmte, gezelligheid en geborgenheid. En de wat meer reflecterende zoals loslaten, afscheid nemen, voorbereiden op stilte, op figuurlijk naar binnengaan. Ze deden me denken aan wat ik op internet vond over de herfst als metafoor: ‘eindfase’ en ook ‘getijde van rust en inkeer’.

Edwin Way Teale

Dat waren allemaal antwoorden die ik herkende. Maar, ik was nieuwsgierig naar een andere invalshoek. Die vond ik eerder in een uitspraak van Edwin Way Teale, een Amerikaans fotograaf en schrijver. Hij zei: Voor de mens is de herfst het seizoen van oogsten en vergaren. Voor de natuur is de herfst het seizoen van zaaien en verspreiden.
Ik wilde meer ideeën, was benieuwd of er nog andere associaties te vinden waren. En ik vond ze in mijn onderzoekje. Kijk maar: herfst is tijd van ruimte maken, een weg naar vernieuwde energie, krachten opbouwen voor groei die gaat komen, voorbereiden op een nieuwe cyclus, de goede zaadjes op een rustig plekje onder een hoopje bladeren laten rusten zodat in het voorjaar het nieuwe kan ontspringen, ‘t nieuwe schooljaar dat inspireert tot goede voornemens.
Wanneer ik die reacties indeel, dan vallen ze voor mij in de categorie ‘de beweging naar het nieuwe’, zoals over de natuur in de uitspraak van Teale. Resultaat? Ik zit niet langer vast in de gedachte dat de herfst alleen met afsterven te maken heeft…

Groef

Je gedachtes zitten soms als het ware in een groef en, vergelijk het met een naald die in het vinyl blijft hangen, het is lastig om daaruit te komen. Daar heeft die naald een zetje voor nodig. Ik gebruik deze vergelijking vaak voor het verschijnsel wat in onderzoeken naar het brein ‘neurale patronen’ wordt genoemd. Die patronen bestaan uit neuronen, dendrieten en neurieten, die hersendelen met elkaar verbinden. Hoe meer we een bepaald gedachtepatroon volgen, hoe sterker het wordt oftewel hoe ‘breder’ en ‘dieper’ de groef. Gevolg: het is makkelijker om erin te vallen en erin te blijven. We zitten dan vast in een patroon en we vallen er steeds op terug. En dat terwijl we als mens wel degelijk nieuwe gedachtepatronen kunnen ontwikkelen.
Mijn associatie bij het woord ‘herfst’ zat ook als het ware in een groef. Ik wilde er anders over kunnen denken. Maar het leggen van andere verbindingen in mijn hersenen lukte me niet. Niet zonder mijn onderzoekje en Edwin Way Teale.

Cruijffiaans

Je gedachtes zijn van invloed op je gedrag en je gevoelens. Vastgeroeste denkpatronen leiden daardoor tot herhaling van gedrag en gevoelens. Als dat gedrag of die gevoelens jou niet meer dienen, wordt het tijd om je te richten op de gedachtes die er voor jou aan ten grondslag liggen en een ander gedachtepatroon te ontwikkelen. Waar een glas van 200 ml met 100ml is gevuld, kun je constateren dat het half leeg of half vol is. De kunst wordt om vanuit een andere invalshoek ergens naar te kijken. Of, zoals het voorbeeld van het glas aangeeft, je blik op een situatie om te draaien, alsof je een medaille omdraait. Ik noem dat wel eens Johan Cruijff toepassen, paradoxen zoeken, zoals in zijn uitspraak ‘elk nadeel heb zijn voordeel’.

Onder de loep

Gedachtepatronen doorbreken is niet altijd makkelijk, zeker niet als ze oud en bekend zijn, de groef breed en diep. Maar, zoals eerder gezegd, je bent in staat om nieuwe gedachtes te ontwikkelen, je gedachtepatroon te sturen. Het vraagt moed om uit je comfortzone te stappen en dingen anders te gaan doen. Ook dat is een manier waarop je persoonlijk leiderschap toont. Oefening baart kunst, dat wel. Je hebt soms meerdere zetjes nodig om uit die groef te blijven. Wat je kunt doen? Een paar tips:

• word je bewust van de gedachtes die je hebt;
• sta stil bij wat die gedachte je oplevert;
• stel je gedachte ter discussie;
• luister eens zonder oordeel naar een ander en kijk wat je ervan kunt leren;
• ga eens op de stoel van je beste vriend zitten en vraag je af hoe hij erover denkt.

Columbo

Voor jou als manager nog een kleine toevoeging. Jij bent immers de persoon die gedrag van medewerkers beoordeelt. Jij kunt ze ook helpen om uit die groef te komen, zonder al te diep af te dalen naar waarom je medewerker deze gedachtes heeft en hoe ze zijn ontstaan. Dat kun je doen door simpelweg je medewerker een spiegel voor te houden. Dit is je gedrag en dat heeft het als resultaat. Daarmee breng je ze nog niet altijd in beweging. De kunst is om ze te prikkelen te reflecteren op hun achterliggende gedachte of overtuiging, hun patronen te ontdekken, zonder erover in discussie te gaan of een oordeel uit te spreken maar alleen te luisteren, alleen nieuwsgierig te zijn. Voor wie hem nog kent, Columbo kon dat laatste zo goed…

Hoe kijk jij tegen gedachtepatronen aan? Wat doe jij om ze te doorbreken?

Je ervaringen en tips kun je hieronder delen.